Łysy Młyn: wiejski cmentarz ewangelicki przy ul. Poznańskiej
mauzoleum rodziny Douchy w Glinnie
Łysy Młyn (niem. Liss Mühle) | Potok Młyński (niem. Mühlenfliess) | Glinno | Szwedzkie Szańce | Glinienko | Jezioro Glinnowieckie | Łagiewniki
Truppenübungsplatz Posen | Truppenübungsplatz Warthelager | Weissenburg | Obóz Ćwiczeń Biedrusko | poligon Biedrusko
Niewielki cmentarz ewangelicki, zlokalizowany po wschodniej stronie drogi z Poznania do Biedruska, na skarpie pomiędzy leśną ścieżką (pieszym szlakiem turystycznym) a Potokiem Młyńskim (niem. Mühlenfliess), opodal Łysego Młyna (niem. Liss Mühle). Obecnie zrekonstruowany młyn (o proweniencji XV-wiecznej) jest Ośrodkiem Edukacji Leśnej „Łysy Młyn” (Nadleśnictwo Łopuchówko).
W oddaleniu od leśnej ścieżki nadal stoi duży krzyż – pozostałość z czasów użytkowania cmentarza? O dawnym charakterze tego leśnego zakątka przypomina bluszcz porastający skarpę oraz fragmenty starych cegieł, być może stanowiących wcześniej elementy murowanych grobowców czy nagrobków… Okoliczni mieszkańcy wiedzą o istnieniu „krzyża w lesie”, jednak nie identyfikują go z istnieniem w tej lokalizacji dawnego miejsca pochówku.
Cmentarzyk pojawia się na niemieckich mapach topograficznych z lat 80. XIX w., trwa w okresie międzywojennym, by po II wojnie światowej podzielić los wielu podobnych mu, wiejskich nekropolii… Zapewne stanowi miejsce wiecznego spoczynku protestanckich mieszkańców Glinienka, Okolewa (niem. Annatal), Łysego Młyna i pozostałych siedlisk, rozporoszonych na obszarze okolicznych lasów. Długo należeli oni do starej, poznańskiej parafii luterańskiej Świętego Krzyża. Począwszy od drugiej dekady XX w. mieszkańców wsi sąsiadujących z Biedruskiem swym zasięgiem objęła erygowana w 1908 r. parafia ewangelicko-unijna z Moraska (niem. Nordheim).
W 2. połowie lat 20. XX w. w bliskim sąsiedztwie cmentarza przebiegała trasa wojskowej kolejki wąskotorowej, łączącej Poznań z Biedruskiem.
Ok. 3 km na zachód od Leśnego Młyna – w granicach niedostępnego na co dzień poligonu, minąwszy Glinienko oraz Jezioro Glinnowieckie, na opłotkach nieistniejącej już, wchłoniętej przez poligon wsi Glinno – przetrwały ruiny neogotyckiej kaplicy grobowej z połowy XIX w. To mauzoleum rodziny Douchy (niem. Erb-Begräbnis), sąsiadujące z wczesnośredniowiecznym grodziskiem, zwanym niegdyś Szwedzkimi Szańcami (niem. Burgwall). François Douchy był żołnierzem armii Napoleona. Osiadłszy w Poznaniu, prowadził tu cukiernię przy Starym Rynku. Uchodzi za skutecznego propagatora francuskiego ciasta: „napoleonki” (franc. millefeuille). Dorobiwszy się pokaźnego majątku, zainwestował go, nabywając Morasko. Tam urodził się jego syn, Constantin, późniejszy fundator moraskiego pałacu…
PORÓWNAJ:
CMENTARZE W CHOJNICY na terenie poligonu Biedrusko
PRAWOSŁAWNY CMENTARZ WOJENNY na terenie poligonu Biedrusko
CMENTARZ GARNIZONOWY w Biedrusku
WOJSKOWA KOLEJKA WĄSKOTOROWA POZNAŃ-BIEDRUSKO
- Łysy Młyn; www.tunaramowice.pl.
- K. Prange, „Łysy Młyn” znów szumi!; www.poznan.lasy.gov.pl z dnia 30.07.2017 r.
- K. Łączkowski, Historia poligonu Biedrusko; cswlpoznan.wp.mil.pl.
- „Kronika Miasta Poznania”, 2022, nr 2, Radojewo i Morasko.
- J. M. Ka, Widziane z Biedruska. Podróż z Szeląga wzdłuż Warty na północ pod koniec XIX w. 1/3 (Szeląg – Naramowice – Nowa Wieś); ebiedrusko.pl z dnia 21.07.2016 r.
- J. M. Ka, Widziane z Biedruska. Podróż z Szeląga wzdłuż Warty na północ pod koniec XIX w. 2/3 (Nowa Wieś – Radojewo – Glinno); ebiedrusko.pl z dnia 09.08.2016 r.
- J. M. Ka, Widziane z Biedruska. Podróż z Szeląga wzdłuż Warty na północ pod koniec XIX w. 3/3 (Glinno – Chojnica – Biedrusko); ebiedrusko.pl z dnia 22.09.2016 r.
- M. Dej, „Un Polonais passe partout!” – Polak przejedzie wszędzie!; ebiedrusko.pl z dnia 23.12.2015 r.
- M. Dej, Poligonowe uroczyska; ebiedrusko.pl z dnia 11.02.2017 r.
- M. Sak, Stare cmentarze, mogiły i miejsca pamięci w Biedrusku; ebiedrusko.pl z dnia 31.10.2021 r.
- P. Janicki, Obóz Ćwiczeń Biedrusko, seria: „Wielki leksykon uzbrojenia. Wrzesień 1939”, t. 210, Warszawa 2021.
- Z. Pilarczyk, J. Rewers, Monografia Gminy Suchy Las, Suchy Las 1991.
- R. Chruszczewski, Zarys historii gminy Suchy Las i jej mieszkańców, Poznań 2010.
- R. Chruszczewski, Ilustrowane dzieje Gminy Suchy Las, Suchy Las 2019.
- Dźwięk tygodnia: Potok Młyński w Biedrusku, 20.05.2020; Niemiejsca / Nonplaces (www.niemiejsca.xyz).
- Dźwięk Tygodnia: Pękające drzewo nad Wartą, 03.06.2020; Niemiejsca / Nonplaces (www.niemiejsca.xyz).
- www.suchylas.pl.
- Portal ebiedrusko.pl – wczoraj, dziś i jutro.
- Portal biedrusko.org.
- fb/Biedrusko i Natura.
- Kolekcja: Warthelager Posen, poligon w Biedrusku | 1904-1942 | Pocztówki Tadeusza Bonieckiego via cyryl.poznan.pl.
