Muzealnik, pomysłodawca lapidarium przy kwaterze żydowskiej na Miłostowie

Wieloletni dyrektor Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie; z pasją zajmował się upamiętnieniem ofiar i dokumentowaniem wydarzeń w Wielkopolsce podczas okupacji niemieckiej. Organizował wystawy oraz spotkania z byłymi więźniami i przedstawicielami organizacji kombatanckich. Kierował pracami związanymi ze zbieraniem i inwentaryzacją dokumentów oraz propagowaniem wiedzy o II wojnie światowej poprzez publikacje i międzynarodowe spotkania z młodzieżą. Muzeum zajmowało się także dokumentowaniem losów żydowskich więźniów osadzonych w 140 obozach pracy przymusowej na terenie Wielkopolski. 

Andrzej Beryt odnalazł i zabezpieczył macewy – żydowskie nagrobki – lub ich fragmenty, które po zniszczeniu cmentarza żydowskiego przy ul. Głogowskiej były używane przez Niemców do robót budowlanych na terenie Poznania. Macewy przetransportował do Muzeum, gdzie zostały poddane badaniom i konserwacji. W 1993 r., w 50. rocznicę wybuchu powstania w Getcie Warszawskim, zainicjował założenie z części tych macew pomnika-lapidarium przy kwaterze żydowskiej na cmentarzu miłostowskim. Pomnik został wykonany według projektu poznańskiego artysty-rzeźbiarza Ryszarda Skupina. Macewy zostały postawione na planie menory – siedmioramiennego świecznika; aranżacja odwołuje się także do innych symboli judaistycznych. 

W 1983 r. na terenie Muzeum wzniesiono pomnik ku pamięci Żydów pracujących przy budowie autostrady w latach 1941-1943; granit podarował Andrzej Beryt. Był też zaangażowany w budowę pomnika Ofiar Obozu Pracy dla Żydów w Poznaniu przy dawnym stadionie miejskim. Jako sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Poznaniu (1991-1996) koordynował i realizował wiele zadań związanych z upamiętnianiem postaci i wydarzeń historycznych – np. w 1992 r. uroczystości upamiętniających Tysięczną Rocznicę Śmierci Mieszka I. Był członkiem (1984-1986) i starszym specjalistą (1986-1990) Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich, dla której opracował dokumenty dotyczące eksterminacji Żydów na podstawie zbiorów Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie.

Pracę muzealnika zaczął w 1976 r. w Muzeum Ruchu Robotniczego im. Marcina Kasprzaka w Poznaniu. Już wtedy jego zadania obejmowały gromadzenie, opracowanie i zainwentaryzowanie zbiorów i dokumentacji dotyczącej martyrologii więźniów Fortu VII w Poznaniu i obozu w Żabikowie oraz tworzenie placówek muzealnych w Forcie VII i byłym obozie w Żabikowie wraz z przygotowaniem koncepcji stałych ekspozycji. Realizację zadań ułatwiało mu wszechstronne wykształcenie (technikum budowlano-drogowe, ukończone studium historii sztuki na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu i podyplomowe studium muzeologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie) oraz doświadczenie zawodowe w różnych poznańskich placówkach: w Instytucie Technologii Drewna, w Przedsiębiorstwie Robót Kolejowych, w Państwowej Pracowni Konserwacji Zabytków na terenie województw poznańskiego i zielonogórskiego oraz w Pałacu Kultury (obecnie Centrum Kultury ZAMEK).

Andrzej Beryt – w latach 1982-2009 dyrektor Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie – był inicjatorem wielu nowatorskich działań, a także współtwórcą i aktywnym członkiem wielu stowarzyszeń. Był człowiekiem życzliwym, otwartym, oczytanym i bardzo towarzyskim. Głęboko wierzył, że przez edukację można kształtować ludzkie postawy i zapobiegać rozpowszechnianiu antysemityzmu i rasizmu.
Pochodząc z zasymilowanej rodziny żydowskiej, stworzył w 1990 r. Towarzystwo Polsko-Żydowskie w Poznaniu. W 1996 r. został dyrektorem poznańskiej filii Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, a w 1998 r. wiceprzewodniczącym założonej przez siebie Izraelickiej Niezależnej Gminy Wyznaniowej w Poznaniu (rozwiązanej z inicjatywy Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej w 2014 r.).

Zmarł 6 stycznia 2021 r.; został pochowany w pobliżu wojennej kwatery żydowskiej na cmentarzu Miłostowo – w wyniku braku czynnej kwatery lub nekropolii żydowskiej w Poznaniu.
Został nagrodzony m.in. odznaką honorową za zasługi w rozwoju województwa poznańskiego (1979), odznaką honorową miasta Poznania (1980) i odznaką honorową za zasługi w rozwoju województwa zielonogórskiego (1984). Pośmiertnie został uhonorowany Nagrodą Specjalną w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku w Wielkopolsce „Izabella” (2019-2020) za wybitny wkład w rozwój Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie i popularyzację wiedzy na temat II wojny światowej.

Oprac. Heidi Beryt