Naramowice: wiejski cmentarz ewangelicki przy ul. Krygowskiego
Nowe Olędry Naramowickie (niem. Neu Naramowice Hauland) | Huby Moraskie
Nowy Młyn Naramowicki/Cebok/Różany Młyn (niem. Rosenmühle) | Różany Potok
Niewielki, wiejski cmentarz ewangelicki, położony przy ul. Krygowskiego. Dawniej otaczały go rozporoszone gospodarstwa dwóch nieistniejących już wsi: od północy – Hub Moraskich; od południa – Nowych Olędrów Naramowickich (niem. Neu Naramowice Hauland). Ich nazwy wskazują na osadnictwo, prowadzone na tych terenach u schyłku I Rzeczypospolitej. Na początku XX w. sprowadzono w te okolice kolonistów niemieckich. Po 1908 r. opiekę duchową nad tutejszymi protestantami oraz administrację kościelną przejęła nowa parafia ewangelicko-unijna z kościołem w Morasku (niem. Nordheim).
Cmentarz o powierzchni niemal 13 arów założono na niewielkim wzniesieniu. Jego zachodnia granica przylega do grobli (dawniej: wyniesione przedłużenie ul. Jasna Rola). Opodal znajduje się gruzowisko, liczne cegły, pozostałości schodów (elementy wiaty, która stała opodal?; być możne zrzucono tu także fragmenty nagrobków?). Na północny zachód od cmentarza do Różanego Potoku wpływa Strumień Umultowski; teren jest przez to podmokły. Na cmentarnym wzniesieniu widoczne są ślady regularnej obecności dzikich zwierząt, m.in. lisie nory pod karpami, barłogi dzików oraz ślady ich buchtowania… Idąc lasem w stronę kampusu UAM, natknąć można się na koczowiska bezdomnych. Okolica jest zaśmiecona. Pocmentarny pagórek od wschodu graniczy z nowym, okazałym domem. Ulica Krygowskiego oddzieliła dawny cmentarz od zagród, położonych przy ul. Bronisława. Tamtejsza zabudowa widoczna jest na mapach topograficznych z początku XX w. i stanowi swoistą pamiątkę po Nowych Olędrach Naramowickich.
Latem teren jest trudno dostępny; być może pośród bujnej roślinności przetrwały nieliczne relikty nagrobków?
W roku 2021 ocalały fragment nagrobka z dawnego cmentarza trafił do magazynu Biura MKZ w Poznaniu.
Oprac. Paweł Skrzypalik
PORÓWNAJ:
BAZA EWIDENCJI GRUNTÓW ZGIKM GEOPOZ: działka nr 50/12/7. Właściciel: Miasto Poznań.
Obowiązuje mpzp obszaru Morasko – Radojewo – Umultowo w rejonie Strumienia Różanego i ulicy Umultowskiej [Maz].
CMENTARZ NARAMOWICKI przy ul. Jasna Rola
- tunaramowice.pl.
- fb/Stare Naramowice.
- fb/Stowarzyszenie dla Naramowic.
- fb/Różany Potok.
- Użytek ekologiczny Różany Młyn i Wilczy Młyn; www.poznan.pl.
- „Kronika Miasta Poznania”, 2020, nr 4, Naramowice.
- „Kronika Miasta Poznania”, 2022, nr 2, Radojewo i Morasko.
- Goszczyńska J., Majątki wielkopolskie. Miasto Poznań, seria „Dawne budownictwo folwarczne”, t. VIII, Szreniawa 2004.
- Kiec O., Historia protestantyzmu w Poznaniu od XVI do XXI wieku, Poznań 2015.
- Kiec O., Protestantyzm w Poznańskiem 1815-1918, Warszawa 2001.
- Spacerem po Naramowicach. Dawniej i dziś, wydawnictwo okolicznościowe z okazji 650-lecia Naramowic.
- Szafran H., Miasto Poznań i okolica, Poznań 1959.
- Wąsicki J., Kolonizacja niemiecka w okresie Prus Południowych 1793-1806, [w:] „Przegląd Zachodni”, 1953, nr 9-10, s. 137-179.
- Wilkaniec A., Stan zachowania i trwałość historycznych układów przestrzennych dawnych wsi i majątków w strukturze Poznania, Poznań 2018.
