W maju 2021 roku, z inicjatywy Krzysztofa Cichego, grupa wolontariuszy koordynowana przez Cyfrowe Lapidarium Poznania, podjęła się społecznej opieki nad nieczynnym i zaniedbanym przez właściciela (Miasto Poznań; administratorem jest Wydział Gospodarki Nieruchomościami), rzymskokatolickim cmentarzem parafialnym Ducha Świętego, położonym przy ul. Leśnej w Poznaniu – Zielińcu. Akcję wsparł Wydział Gospodarki Komunalnej UMP, przekazując worki na odpady i regularnie organizując wywóz zebranych śmieci. Radą służył leśniczy Leśnictwa Kobylepole (Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Babki) oraz leśniczy z Zakładu Lasów Poznańskich (Leśnictwo Zieliniec – Antoninek). O działaniach porządkowych na cmentarzu informowano w parafiach w Antoninku i w Zielińcu.

Podczas akcji porządkowej w dniach 28-29 maja, wolontariusze zapełnili odpadami blisko 60 worków na śmieci. Z alej oraz spomiędzy grobów usunięte zostały zalegające od wielu lat liście, wycięto część samosiejek, zebrano połamane gałęzie, stare wiązanki i kwiaty z tworzywa sztucznego oraz wypalone znicze (formy nawet z lat 60. XX w.!). Udało się również odtworzyć kilka mogił ziemnych, przy których osadzono nowe krzyże. Usuwając stare ogrodzenie odsłonięto pozostałości okazałej niegdyś bramy i furt. Konserwacji wymaga krzyż cmentarny, a rychłej wymiany – krzyż na symbolicznym grobie założyciela cmentarza. W dalszej kolejności należy zadbać o rekonstrukcję kilkunastu najbardziej zniszczonych mogił ziemnych; potrzeba do tego m.in. drewnianych ram nagrobnych oraz krzyży. Cmentarz wymaga ogrodzenia (ok. 400 mb.) oraz wydzielenia obszaru, na którym będzie można składować odpady, regularnie usuwane przez właściwą jednostkę organizacyjną Urzędu Miasta.

26 czerwca 2021 r.: podzieleni na dwa zespoły wolontariusze pracowali w kwaterze grobów dziecięcych oraz przy bramie cmentarnej. Usunięcie chwastów, samosiejek, a nawet wyjątkowo rozrośniętych konwalii, doprowadziło do ujawnienia kolejnych rzędów mogił ziemnych. Wycinając uschnięte gałęzie oraz krzewy, a także resztki starego ogrodzenia, odsłonięto pozostałości bramy oraz furtek; również krzyż stojący przy głównej alei stał się lepiej widoczny.

28 sierpnia 2021 r. (czwarte spotkanie wolontariuszy): ostatnia sobota wakacji upłynęła pod znakiem ciężkiej, fizycznej pracy przy usuwaniu krzewów i chwastów, porastających mogiły dawnych mieszkańców Antoninka i Zielińca. Oczyszczono elementy zdobiące otoczenie cmentarnego krzyża, najprawdopodobniej będące reliktem przedwojennego (zniszczonego przez okupanta) kościoła Ducha Świętego w Antoninku. Przy kilkunastu grobach dziecięcych zamontowano krzyże, wykonane wcześniej “gospodarską metodą” – do ich przygotowania wykorzystano odnalezione na pewnym zielinieckim strychu podkówki do niemieckich, wojskowych butów. Należy jednak podkreślić, iż nad przywróceniem porządku na starej nekropolii wolontariusze pracują nieustannie – nie tylko podczas regularnych spotkań w terenie. Aktualnie rozważana jest możliwość wyeksponowania okazałych dębów czerwonych. W niedalekiej przyszłości cmentarne alejki zostaną wytyczone na nowo z użyciem wodoprzepuszczalnego podłoża; zostanie też wyznaczone miejsce składowania śmieci. Organizatorzy akcji porządkowej, współpracując z Radą Osiedla A-Z-K, dążą do ustawienia głazu z tablicą upamiętniającą dawnych mieszkańców Zielińca, Główieńca i Antoninka. Chęć aktywnego uczestnictwa w społecznej akcji ratowania dziedzictwa tej części Poznania, potwierdził Volkswagen Poznań. Wspólne, skoordynowane działania najpewniej doprowadzą do budowy nowego ogrodzenia cmentarza oraz przygotowania nowej nawierzchni ścieżek w 2022 r.

25 września 2021 r. (piąte spotkanie wolontariuszy): wrześniowe spotkanie wolontariuszy na nieczynnym i zaniedbanym cmentarzu na Zielińcu zdominowała niespodziewana wizyta pana Piotra Siwińskiego, syna założyciela nekropolii, Maksymiliana (zmarłego w 1939 r. i pochowanego przy Leśnej). Wolontariusze pozostają pod wrażeniem żywej pamięci pana Piotra, który przytoczył ciekawe historie, związane ze szczegółami architektonicznymi i funkcjonowaniem cmentarza przed wybuchem II wojny światowej. Jako ministrant, Piotr Siwiński osobiście uczestniczył w większości pogrzebów z lat 40. i 50.; dawni mieszkańcy Antoninka, Zielińca i Główieńca, którym towarzyszył w ostatniej drodze, byli znanymi mu dobrze sąsiadami… Wspólnie zdecydowaliśmy, że relacje pana Piotra zostaną wkrótce zarejestrowane, a następnie opracowane i opublikowane w formie artykułu.

Prace porządkowe na cmentarzu wydają się nie mieć końca. Wolontariusze zlokalizowali pomiędzy kwaterami trzy śmietniki, do których przez ostatnie 60-70 lat wyrzucano „cmentarne” odpady. Z jednego tylko dołu usunięto ćwierć tony sztucznych bukietów oraz zniczy (których forma jednoznacznie sugeruje, że pochodzą z lat 60. XX w.!). W lesie wokół cmentarza, a nawet przy alejkach pomiędzy kwaterami zalegają także porzucone odpady… budowlane.
Kwiaty z tworzywa oraz rozbite i rdzewiejące znicze usuwane są również z grobów, których stan wyraźnie sugeruje, iż nie są regularnie odwiedzane. Niemniej, zwłaszcza teraz – w okresie przed Zaduszkami – ruch na cmentarzu wzmógł się. Przybywa opowieści o zmarłych, na ogół ciężko doświadczonych przez trudny powojennego życia. Cmentarz ożywa (tak, to właściwe słowo!) przez wracającą pamięć o dawnych parafianach. Cieszą pochwały nawiedzających groby bliskich, okazywana radość i wdzięczność z podjętych społecznie działań porządkowych. Gdyby jeszcze ten entuzjazm okolicznych mieszkańców przełożył się na liczbę chętnych do pomocy wolontariuszy… Przecież to dopiero początek wspólnych działań społeczników, rady osiedla oraz miejskich urzędników!

Październik 2021 r. minął przy pracy nad przygotowaniem cmentarza do listopadowych dni szczególnej pamięci o zmarłych. Zgodnie z tradycją, w tym okresie groby bliskich nawiedzają rodziny, porządkując ziemne mogiły, czyszcząc kamienne nagrobki. Pojawiają się nowe bukiety, wieńce i znicze. Cieszy nieskrywane zdumienie rodzin tym, co od pół roku dzieje się na cmentarzu. Przecież i wolontariusze potrzebują dobrego słowa jako zachęty do dalszej pracy!
Niestety, pośród podziękowań znalazły się i głosy krytyczne, nazywające społeczników “karierowiczami”, za których działaniem kryją się jakieś mityczne “korzyści”. Przykre to, a dla wolontariuszy szczególnie krzywdzące, zawłaszcza że od 6 miesięcy było wiele sposobności, aby poznać ich intencje i osobiście dołączyć do tej ciężkiej, fizycznej przecież pracy. Cóż, takie mamy czasy, że język szybciej wypowiada, niż głowa układa…
Kilkudniowe wichury powaliły stare sosny i klony, na szczęście wolontariusze poradzili sobie i z tym problemem (panu Lesławowi Rachwałowi serdecznie dziękujemy za wstępną fachową ocenę kondycji drzew). 

W tym roku, po raz pierwszy od lat, 1 listopada podczas wspólnej modlitwy na cmentarzu (organizatorem jest parafia Ducha Świętego), będzie można przejść odtworzoną ostatnio aleją procesyjną, biegnącą wokół kwater.

Za wsparcie przy październikowych pracach porządkowych podziękowania należą się uczniom (oraz ich rodzicom) i nauczycielom z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 7 w Antoninku, a także przewodnikom z grupy Poznań To Go. Duchowe wsparcie zapewnia wolontariuszom ks. Mateusz Żarnowiecki, a wiedzą i pamięcią chętnie służy pan Piotr Siwiński, syn założyciela cmentarza.
Jeśli aura pozwoli, prace społeczne na cmentarzu przy ul. Leśnej na Zielińcu w Poznaniu będą kontynuowane, choć do wiosny 2022 r. – zapewne na mniejszą niż dotąd skalę.

Na pozostałościach bramy zainstalowana zostanie tablica historyczna Systemu Informacji Miejskiej, przybliżająca dzieje cmentarza; to część akcji, od 2020 r. koordynowanej przez Wydział Kultury UMP oraz Cyfrowe Lapidarium Poznania. O jej szczegółach przeczytać można w raporcie na stronie e-lapidarium.pl.

_____________

Położony w lesie przy gruntowej drodze łączącej Zieliniec z Antoninem, opuszczony przez opiekunów cmentarz wymaga dalszej uwagi wolontariuszy, a po wstępnym uporządkowaniu terenu – stałej społecznej opieki z aktywnym udziałem parafian Ducha Świętego z Antoninka i parafian Matki Bożej Różańcowej z Zielińca, członków Rady Osiedla Antoninek-Zieliniec-Kobylepole oraz uczniów okolicznych szkół (np. Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 7 w Poznaniu).

Robocze spotkania na cmentarzu w roku 2021 odbywały się: 26 czerwca, 31 lipca, 28 sierpnia, 25 września oraz 30 października. Więcej szczegółów znaleźć można na fb/Cyfrowe Lapidarium Poznania.  Patronat medialny nad akcją objęły redakcje Czasopismo MY oraz Cybina TV.  Działania aktywnie (również finansowo) wspiera Rada Osiedla Antoninek-Zieliniec-Kobylepole.
Zapraszamy do wspólnego działania!
Koordynatorzy: Krzysztof Cichy, Paweł Skrzypalik

Jeśli w zbiorach rodzinnych posiadają Państwo zdjęcia cmentarza Ducha Świętego lub pogrzebów dawnych mieszkańców Antoninka, Antonina, Główieńca i Zielińca, którymi zechcą się Państwo podzielić, bardzo proszę o kontakt: skrzypalik@e-lapidarium.pl.

PORÓWNAJ:

CMENTARZ DUCHA ŚWIĘTEGO

• Wolontariusze uporządkują cmentarz przy ul. Leśnej, [w:] „Czasopismo Mieszkańców MY”, czerwiec 2021, nr 6, s. 2. Dostęp: czasopismomy.pl.
• Relacje z trwającej pół roku akcji porządkowej znajdą Państwo w numerach od 246 (czerwiec 2021) do 251 (listopad 2021) „Czasopisma Mieszkańców MY”.