Umultowo (niem. Ulmenhof) | dwór rodziny von Treskow | folwark Umultowo
Nowa Wieś Górna (niem. Neudorf) | dwór rodziny Nowowiejskich | folwark Neudorf
Lubczykowa Góra | Strumień Umultowski | Jezioro Umultowskie | gospoda Waldschlösschen
ul. Naramowicka | ul. Dziurawcowa
Niewielki, wiejski cmentarz ewangelicki, zlokalizowany przy ul. Naramowickiej (w kierunku Nowej Wsi Górnej, na wysokości ul. Dziurawcowej). Założony po parcelacji majątku Umultowo (niem. Ulmenhof) pod koniec pierwszej dekady XX w. W tym samym czasie osiedlono tu kolonistów niemieckich; powstały wówczas nowe gospodarstwa, przylegające do ul. Naramowickiej. Po 1908 r. opiekę duchową oraz administrację kościelną nad tutejszymi protestantami przejęła nowa parafia ewangelicko-unijna z kościołem w Morasku (niem. Nordheim); wcześniej północna rubież Poznania znajdowała się w granicach staromiejskiej parafii luterańskiej Świętego Krzyża.
Po konfiskacie majątków kościelnych pod koniec XVIII w., Umultowo stało się własnością rządu pruskiego. Na początku XIX w. wieś trafiła w ręce rodziny von Treskow. Funkcjonował tu wówczas zespół dworski: folwark, młyn i wiatrak oraz założenie dworskie (obecnie zabytkowy, klasycystyczny dwór z parkiem z 1. poł. XIX w., położone przy ul. Umultowskiej są własnością prywatną). W latach 80. XIX w. von Treskowowie sprzedali Umultowo, które na początku XX w. przeszło z rąk prywatnych na własność Komisji Kolonizacyjnej. Majątek poddano parcelacji z końcem roku 1910 r. Od tego czasu resztówka znajdowała się w rękach prywatnych, wielokrotnie zmieniając właścicieli.
W połowie drogi pomiędzy Umultowem a Radojewem, po zachodniej stronie ul. Naramowickiej istniała Nowa Wieś (niem. Neudorf, później: Nowa Wieś Górna). Tam również istniał stary zespół dworsko-folwarczny: dwór z parkiem (budynek przy ul. Łopianowej z 1843 r., posadowiony na fundamentach starszej rezydencji, zwany jest niekiedy – od nazwiska dawnych właścicieli – „dworem Nowowiejskich”) oraz folwark z ogrodem użytkowym. Od połowy XIX w. do końca II wojny światowej wieś była częścią majątku von Treskowów z Radojewa.
Obecnie, w terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza; teren trudno dostępny.
W latach 20. XX wieku przed cmentarzykiem (tj. od strony ul. Naramowickiej) przebiegała trasa wojskowej kolejki wąskotorowej z Poznania do Biedruska.
Oprac. Paweł Skrzypalik
PORÓWNAJ:
BAZA EWIDENCJI GRUNTÓW ZGIKM GEOPOZ: działka nr 56/05/109/4 (być może częściowo też 56/05/100/1). Właściciel: Miasto Poznań.
W opracowaniu: Mpzp obszaru „Morasko – Radojewo – Umultowo”, część Umultowo Zachód w Poznaniu [Maf].
CMENTARZE EWANGELICKIE W MORASKU
CMENTARZ EWANGELICKI W RADOJEWIE
CMENTARZ EWANGELICKI W NOWEJ WSI DOLNEJ
- Familienverband der Familie v. Treskow.
- Wieści z Umultowa. Umultowski Fyrtel; blog.
- Poznań-Umultowo. Dwór przed renowacją.
- Dwór von Treskowów w Umultowie; naprzekordniom.wordpress.com.
- O dworze w poznańskiej Nowej Wsi Górnej; venimus-vidimus.blogspot.com.
- fb/Rada Osiedla Umultowo – Umultowski Fyrtel.
- fb/Szkoła na Umultowie.
- „Kronika Miasta Poznania”, 2020, nr 4, Naramowice.
- „Kronika Miasta Poznania”, 2022, nr 2, Radojewo i Morasko.
- Goszczyńska J., Majątki wielkopolskie. Miasto Poznań, seria „Dawne budownictwo folwarczne”, t. VIII, Szreniawa 2004.
- Kiec O., Historia protestantyzmu w Poznaniu od XVI do XXI wieku, Poznań 2015.
- Kiec O., Protestantyzm w Poznańskiem 1815-1918, Warszawa 2001.
- Spacerem po Naramowicach. Dawniej i dziś, wydawnictwo okolicznościowe z okazji 650-lecia Naramowic.
- Szafran H., Miasto Poznań i okolica, Poznań 1959.
- Wąsicki J., Kolonizacja niemiecka w okresie Prus Południowych 1793-1806, [w:] „Przegląd Zachodni”, 1953, nr 9-10, s. 137-179.
- Wilkaniec A., Stan zachowania i trwałość historycznych układów przestrzennych dawnych wsi i majątków w strukturze Poznania, Poznań 2018.
