Polscy mieszkańcy Moraska, od wieków należący do rzymskokatolickiej parafii pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Chojnicy, do chowania swoich bliskich wykorzystywali chojnicki cmentarz parafialny. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości postanowiono dać odpór kulturowej dominacji niemieckich protestantów, zamieszkujących okoliczne wsie (należących do parafii ewangelicko-unijnej z kościołem w Morasku; niem. Nordheim). W dniu narodowego święta, 3 maja 1925 r. uroczyście odsłonięto figurę Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej. Następnie, z inicjatywy katolickich członków lokalnej wspólnoty, wytrwale gromadzących fundusze z publicznych zbiórek, w latach 1930-1931 wzniesiono kaplicę publiczną (pierwotnie jako tzw. „dom katolicki”), przekształconą wkrótce w kościół pomocniczy pw. Świętej Trójcy. Następnie Rada Gminy wskazała parcelę pod założenie nowego cmentarza parafialnego we wsi Morasko.

1 listopada 1937 r. ówczesny proboszcz parafii chojnickiej, zasłużony radca duchowny ks. Stanisław Wężyk (1888-1966), dokonał poświęcenia cmentarza. Następnie odbyła się pierwsza procesja żałobna, zwieńczona „wzruszającym kazaniem” ks. Krügera z Bąblina.
Nowy cmentarz urządzono gospodarską metodą. Usytuowany przy drodze do Poznania, na niewielkim wzniesieniu opadającym w kierunku południowo-wschodnim, został rozplanowany na rzucie prostokąta z krzyżującymi się ścieżkami. Główną aleję, wiodącą od bramy do krzyża cmentarnego, dzielącą cmentarz na czytelne kwatery (w tym dziecięcą), obsadzono lipami (później także sosnami). Całość ogrodzono drucianą siatką. Do dziś zachowała się studnia głębinowa z kołowrotem.

Po II wojnie światowej wezwanie opuszczonej świątyni chojnickiej (wraz z okolicznymi wsiami zajętej przez poligon Biedrusko) przeniesiono na przyznany parafii kościół poewangelicki w Morasku. Kościół pomocniczy Świętej Trójcy zaczęto wówczas wykorzystywać w charakterze kaplicy przedpogrzebowej. Z czasem jednak świątynię opuszczono; nieużytkowana, przez dziesięciolecia ulegała degradacji. W 2017 r., mimo sprzeciwu części mieszkańców oraz lokalnych stowarzyszeń, niszczejący kościół został wyburzony przez proboszcza (bez wymaganych zgód urzędowych!) w atmosferze skandalu, tuż przed objęciem cennego obiektu formalną ochroną konserwatorską.

Na cmentarzu moraskim – którego powierzchnię powiększono do ok. 1,1 ha – znajdują się chronione prawem groby kilkunastu weteranów powstania wielkopolskiego 1918-1919. Istnieją tu także groby wojenne Polaków – mieszkańców Radojewa, Suchego Lasu i Moraska, poległych w potyczkach z Niemcami, przebijającymi się na północ z oblężonej w lutym 1945 r. poznańskiej Cytadeli (byli to milicjanci, którzy 23 i 24 lutego 1945 r. „zginęli na posterunku”, jak głosił napis na starych stelach nagrobnych). Wydzielono też kwaterę dla Sióstr Misjonarek Chrystusa Króla, których Dom Generalny – centrum życia duchowego i zakonnego – mieści na terenie dworskiego parku. Cmentarz zachował dotąd wiejski charakter.
Według relacji napotkanych na cmentarzu osób, kilka pochówków przeniesiono tu z nieczynnego cmentarza w Chojnicy.

Na początku lat 80. XX w. rozważano konieczność urządzenia na terenie Moraska nowego cmentarza komunalnego dla miasta Poznania (w związku z rozwojem północnych osiedli mieszkaniowych, zagadnienie to określono wówczas jako „podstawowy problem inwestycyjny”; por. „Kronika Miasta Poznania” z 1982, nr 3-4, s. 116.), jednak wskazane do zagospodarowania tereny okazały się podmokłe, a przez to nieprzydatne do tego celu; planu tego ostatecznie nie zrealizowano. Po sprzeciwie mieszkańców w 2013 r. odstąpiono też od pomysłu utworzenia na Morasku tzw. „grzebowiska” dla zwierząt.

Oprac. Paweł Skrzypalik

PORÓWNAJ:

CMENTARZE EWANGELICKIE NA MORASKU

MAUZOLEUM RODZINY DOUCHY W GLINNIE

• Parafia pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Poznaniu: cmentarz (wyszukiwarka).
• Koncepcja zagospodarowania cmentarza w Morasku [woj. poznańskie]. Oprac. P. Głowacki i in., [w:] „Miasto”, 1981, nr 2/3, s. 25-31.
• S. Janyszek, M. Szczepanik-Janyszek, Okolice Góry Moraskiej, [w:] „Kronika Miasta Poznania”, 2002, nr 3, Wśród zwierząt i roślin, s. 219-241.
• D. Dymek, L. Bednorz, Koegzystencja z miastem zagrożeniem dla tożsamości wsi podmiejskich na przykładzie dawnej wsi Morasko koło Poznania, [w:] „Badania Fizjograficzne”, R. VII, Seria A, Geografia Fizyczna (A67), s. 31-42; dostęp: repozytorium.amu.edu.pl.
• M. Dej, Chojnica – wieś, kościół, parafia; ebiedrusko.pl.
• Morasko. Kościół pod wezwaniem Ścięcia św. Jana Chrzciciela i klasztor ss. Misjonarek; naprzekordniom.wordpress.com.
• Oryginalny pałac w Morasku; venimus-vidimus.blogspot.com.
• Morasko – cmentarze i punkt widokowy; zrpw.pl.
• Opuszczony kościół [Świętej Trójcy] w Morasku, 2007 r.; www.walkowiak.pl.
• B. Trzebiatowski, Poznań: Kościół w Morasku – pod ochronę czy do rozbiórki?; poznan.naszemiasto.pl z dnia 15.06.2010 r.
• K. Koziołek, Dom kultury i galeria w kościele na Morasku? Kuria mówi: nie! [ZDJĘCIA, WIZUALIZACJE]; gloswielkopolski.pl z dnia 08.10.2012 r.
• P. Żytnicki, Kościół nie odzyska ponad 200 hektarów pod Poznaniem. Sąd powołuje się na dekret PKWN; poznan.wyborcza.pl z dnia 28.02.2017 r.
• BLD, Buldożer zburzył kościół na Morasku; gloswielkopolski.pl z dnia 26.08.2017 r.
• S. Sałwacka, Buldożery zrównały z ziemią kościół z lat 30. XX w. Mieszkańcy zbulwersowani i źli na proboszcza; poznan.wyborcza.pl z dnia 26.08.2017 r.
• BLD, Buldożer zburzył kościół na Morasku; gloswielkopolski.pl z dnia 26.08.2017 r.
• S. Sałwacka, Kościół na Morasku został wyburzony nielegalnie. “Nie zdążyliśmy nic zrobić, bo nazajutrz po kościele została kupa cegieł”; poznan.wyborcza.pl z dnia 28.08.2017 r.
• ZSN, Wyburzony kościół na Morasku: “Budynek był samowolą budowlaną”; gloswielkopolski.pl z dnia 28.08.2017 r.
• S. Sałwacka, Wyburzony kościół na Morasku. Wkrótce miał być objęty najwyższą ochroną; poznan.wyborcza.pl z dnia 30.08.2017 r.
• S. Sałwacka, Kościoła na Morasku już nie ma. Bogu niech będą dzięki [REPORTAŻ]; poznan.wyborcza.pl z dnia 08.09.2017 r.
• A. Kwiatkowska, S. Sałwacka, Prokuratura bada, czy zabytkowy kościół na Morasku zburzono legalnie; poznan.wyborcza.pl z dnia 07.01.2018 r.
• A. Kwiatkowska, S. Sałwacka, 500 zł kary za rozbiórkę. Proboszcz wystąpił o zgodę na wyburzenie kościoła trzy miesiące po jego rozebraniu; poznan.wyborcza.pl z dnia 08.01.2018 r.
• BLD, Poznań: Inspektor nie może wręczyć mandatu proboszczowi; gloswielkopolski.pl z dnia 06.11.2018 r.
• S. Sałwacka, Ksiądz nielegalnie wyburzył przedwojenny kościół. Prokuratura umarza śledztwo: “Brak znamion przestępstwa”; poznan.wyborcza.pl z dnia 07.02.2019 r.
• B. Dąbkowski, Poznań: Sprawa zburzonego kościoła na Morasku wróciła do prokuratury; gloswielkopolski.pl z dnia 05.09.2019 r.
• B. Dąbkowski, Ksiądz zburzył kościół na Morasku. Prokuratura kolejny raz umorzyła postępowanie, a proboszcz uniknął mandatu; plus.gloswielkopolski.pl z dnia 26.02.2020 r.
• Moment wyburzenia wieży kościoła w Morasku; YT/Lech Rugała.
• A. Jarmuż, Morasko: cmentarz dla zwierząt? Mieszkańcy nie chcą; gloswielkopolski.pl z dnia 27.10.2013 r.