Zabytkowa nekropolia parafii pw. św. Jana Vianneya, niekiedy nazywana „cmentarzem na Golęcinie”, położona „w zielonym pierścieniu na północy, przy szosie obwodowej*” – na rogu ul. Lutyckiej i Szczawnickiej na poznańskich Podolanach.

Cmentarz poświęcono w maju 1937 r., kilka lat po budowie świątyni na Sołaczu (w sąsiedztwie parku miejskiego), niemal dekadę po erygowaniu nowej parafii, wydzielonej w 1928 r. z rozległej terytorialnie parafii pw. św. Wojciecha. Inicjatorem założenia cmentarza był ks. Henryk Lewandowski; za przygotowanie projektu odpowiadał uzdolniony współpracownik znakomitego architekta, Władysława Czarneckiego – zatrudniony w Wydziale Planowania Zabudowy Miasta inż. Marian Spychalski. Zieleń zaaranżował Władysław Marciniec, kierujący wówczas Dyrekcją Ogrodów Miejskich. 
Cmentarz sołacki – zwyczajową nazwę zawdzięczający lokalizacji kościoła parafialnego – „najlepiej założony*” z poznańskich rzymskokatolickich cmentarzy parafialnych, uchodzi za doskonały przykład zastosowania reguł kompozycyjnych nawiązujących do sztuki ogrodowej. Jest do dziś pożądanym miejscem wiecznego spoczynku poznańskich elit – pochowano tu wielu uznanych profesorów wyższych uczelni, działaczy społecznych oraz duchowieństwo (istnieją tu wydzielone kwatery dominikanów, karmelitów bosych oraz urszulanek).

W dniu 16 października 1939 r. na cmentarzu Niemcy zamordowali 15 Polaków. Natomiast pamiątką po walkach o Poznań w 1945 r. była mogiła, w której złożono szczątki czerwonoarmistów. W połowie grudnia 1952 r., podczas akcji komasacyjnej rozproszonych pochówków żołnierzy Armii Czerwonej na terenie Poznania, szczątki ponad 150 osób przeniesiono na Miłostowo do specjalnie w tym celu utworzonej kwatery wojennej. Na cmentarzu sołackim pozostawiono jednak charakterystyczny pomnik nagrobny, objęty ochroną jako upamiętnienie walk i męczeństwa** w Poznaniu; z inicjatywy parafii pomnik został usunięty wiosną 2023 r. Wcześniej cmentarz został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych pod numerem rej.: 1099/Wlkp/A z 28.12.2020. 

Po wojnie planowano włączenie sołackiej nekropolii do obszaru projektowanego cmentarza komunalnego nr IV („cmentarza golęcińskiego”); realizację tego planu zarzucono.

_____________

* Por. W. Czarnecki, To był też mój Poznań. Wspomnienia architekta miejskiego z lat 1925-1939 w wyborze i opracowaniu J. Dembskiego, Poznań 1987, s. 211-212.

** Por. Cz. Knoll, Ochrona pomników walki i męczeństwa w Poznaniu w latach 1945-1985, [w:] „Kronika Miasta Poznania”, 1985, nr 4, s. 53-71.

Oprac. Paweł Skrzypalik

PORÓWNAJ:

• Parafia pw. św. Jana Vianneya na Sołaczu w Poznaniu.